หน้าแรก
บริการของเรา
ศูนย์ดูแลผู้สูงอายุ ผู้ป่วยระยะยาว
ศูนย์กายภาพบำบัดและฟื้นฟูครบวงจร
ห้องพักและบรรยากาศ
บทความ
ติดต่อเรา
Highlight
โรคข้อเข่าเสื่อม (Knee osteoarthritis) เป็นโรคเรื้อรังในระบบกระดูกและกล้ามเนื้อ เกิดจากภาวะความเสื่อมของกระดูกอ่อนผิวข้อ (Articular cartilage) ที่เกิดการสึกกร่อน และกระดูกใต้ผิวข้อ (subchondral bone) เกิดการหนาตัวเพิ่มขึ้น ในขณะที่น้ำไขข้อลดลง ทำให้เกิดการเสียดสีในข้อต่อ ขาดความยืดหยุ่น ข้อเข่าตึง ส่งผลให้ปวดข้อ ข้อเข่าฝืด เจ็บปวดและเกิดเสียงดังในข้อเข่าขณะเคลื่อนไหวร่างกาย
โรคข้อเข่าเสื่อมสามารถแบ่งออกได้เป็น 4 ระยะ ได้แก่
ระยะที่ 1 : ระยะเริ่มแรก ยังไม่มีอาการปวดแต่เกิดเสียงดังก๊อบแก๊บในข้อเข่าขณะเคลื่อนไหวร่างกาย
ระยะที่ 2 : ระยะเสื่อมเล็กน้อย รู้สึกเจ็บปวด ตึงในข้อเข่าเล็กน้อยแต่ยังสามารถดำเดินชีวิตตามปกติได้เพราะกระดูกผิวอ่อนข้อเริ่มกร่อนและเริ่มมีการหนาตัวขึ้นของกระดูกผิวใต้ข้อ
ระยะที่ 3 : ระยะเสื่อมปานกลาง เกิดการอักเสบ ข้อเข่าบวมและหลวม ส่งผลให้ทำกิจวัตรประจำวันได้อย่างลำบาก ผู้สูงอายุจึงต้องพึ่งพาผู้อื่น
ระยะที่ 4 : ระยะรุนแรง กระดูกอ่อนเสื่อมมากจนถูกทำลายหมด เมื่อใช้ข้อเข่าจะรู้สึกเจ็บตลอดและข้อเข่าผิดรูป
แน่นอนว่าผู้สูงอายุนั้นมีความเสี่ยงมากขึ้นกว่าวัยอื่น ๆ ในการเกิดข้อเข่าเสื่อม นั่นเป็นเพราะความเสื่อมตามวัย ซึ่งเป็นปัจจัยที่ไม่สามารถควบคุมได้ แต่ก็มีบางปัจจัยเสี่ยงที่เราสามารถควบคุมได้เพื่อชะลอการเกิดโรคข้อเข่าเสื่อม
ดังนั้นการออกกำลังกายและควบคุมอาหารเพื่อให้น้ำหนักตัวตามเกณฑ์มาตราฐานอยู่เสมอ รวมถึงการไม่ใช้งานข้อเข่าที่ผิดวิธี จึงมีบทบาทสำคัญมากทุกเพศทุกวัยสามารถทำได้เพื่อช่วยชะลอความเสื่อมของข้อเข่าก่อนเข้าสู่วัยผู้สูงอายุ
การผ่าตัดเป็นอีกหนึ่งรูปแบบการรักษาโรคข้อเข่าเสื่อม โดยแพทย์จะทำการพิจารณาตามอาการและระดับความรุนแรงของโรคควบคู่กัน เมื่อผ่าตัดแล้วจำเป็นต้องใช้การฟื้นฟูเพื่อให้ผู้สูงอายุผ่าเข่าสามารถฟื้นคืนสู่การดำเนินชีวิตตามปกติให้ได้มากที่สุด การออกกำลังกายเป็นจึงเป็นส่วนสำคัญของการฟื้นฟูข้อเข่าหลังการผ่าตัด โดยเฉพาะในผู้สูงอายุผ่าเข่า
การออกกำลังกายสามารถช่วยเพิ่มการทำงานของข้อเข่า เพิ่มความแข็งแรงและความยืดหยุ่น ลดอาการปวดอักเสบและป้องกันการเกิดซ้ำของโรคข้อเข่าเสื่อม จึงควรใช้ท่าทางการออกกำลังกายที่ปลอดภัยและเหมาะสมกับผู้สูงอายุผ่าเข่า การออกกำลังกายในผู้สูงอายุผ่าเข่าสามารถทำได้ทันที ตั้งแต่ 1 วันหลังผ่าตัด เพื่อลดความเจ็บปวด และป้องกันข้อติด ท่าทางการออกกำลังกายสำหรับผู้สูงอายุเข่ามีดังนี้ โดยแบ่งตามระยะเวลาหลังการผ่าตัด
: 6 สัปดาห์แรกหลังผ่าตัด
สามารถเพิ่มการเคลื่อนไหวของร่างกายได้ง่าย ๆ โดย
: ช่วงสัปดาห์ที่ 6 – สัปดาห์ที่ 12
สามารถให้ผู้สูงอายุผ่าเข่าออกกำลังกายต่อเนื่องได้ โดยเริ่มใช้น้ำหนักหรือแรงต้านในขาข้างที่ผ่าตัดได้มากขึ้นและเริ่มให้ผู้สูงอายุผ่าเข่าฝึกความทนทาน (Endurance) เช่น การเดิน ว่ายน้ำได้
: 3 เดือน หลังผ่าตัด
สามารถออกกำลังกายเพิ่มความแข็งแรงได้ตามปกติ เช่น ปั่นจักรยานอยู่กับที่ เพราะการปั่นจักรยานจะมีแรงกระแทกต่ำ เริ่มต้นด้วย 5-10 นาทีและค่อย ๆ เพิ่มระยะเวลา หรือการว่ายน้ำ การเดินในน้ำ การเต้นแอโรบิกเบา ๆ เป็นต้น
แม้ว่าการเคลื่อนไหวร่างกาย การออกกำลังกาย และการดำเนินชีวิตตามปกติจะเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับการฟื้นฟูข้อเข่า แต่ผู้ก็ยังคงมีข้อห้ามสำหรับสูงอายุผ่าเข่าเพื่อลดโอกาสการบาดเจ็บหลังผ่าตัด ดังนี้
การให้ผู้สูงอายุได้เคลื่อนไหวร่างกายหลังการผ่าตัดด้วยการออกกำลังกายตามระยะเวลาหลังการผ่าตัด จะช่วยให้ผู้สูงอายุฟื้นตัวหลังการผ่าตัดได้เร็วขึ้น กลับมาดำเนินชีวิตตามปกติได้รวดเร็วมากขึ้น ลดอาการบาดเจ็บแทรกซ้อน ญาติและผู้สูงอายุที่ผ่าเข่าจึงจำเป็นต้องได้รับคำแนะนำในการทำกิจวัตรประจำวัน และกระตุ้นให้ผู้สูงอายุทำกิจกรรมอย่างสม่ำเสมอจากนักกิจกรรมบำบัด เนื่องจากหากผู้สูงอายุผ่าเข่าเคลื่อนไหวผิดท่าทางอาจจะทำให้เข่าบาดเจ็บมากขึ้น และได้รับการบำบัดฟื้นฟูร่างกายจากนักกายภาพบำบัด ที่จะช่วยออกแบบท่าทางการออกกำลังกาย คอยเฝ้าระวังความเสี่ยงที่จะเกิดขึ้นหลังการผ่าเข่า
ศูนย์ดูผู้สูงอายุและฟื้นฟูผู้ป่วย Winest (วินเนสต์) มีทีมหมอ พยาบาล และทีมสหวิชาชีพทางการแพทย์ครบวงจร ที่จะช่วยวางระบบการดูแลฟื้นฟู และจัดสภาพแวดล้อมภายในห้องพักอย่างเหมาะสมกับผู้สูงอายุโดยเฉพาะแต่ละราย
โดยสรุป การออกกำลังกายเป็นส่วนสำคัญของการฟื้นฟูในผู้สูงอายุผ่าเข่า แต่การออกกำลังกายจำเป็นต้องทำอย่างปลอดภัยและเหมาะสม จึงจะสามารถช่วยฟื้นฟูข้อเข่า เพิ่มความแข็งแรงและความยืดหยุ่น ลดความเจ็บปวดและการอักเสบ สำคัญอย่างยิ่งคือ ต้องพึงระวังในข้อห้ามของผู้สูงอายุผ่าเข่าเพื่อป้องกันการเกิดซ้ำของโรคข้อเข่าเสื่อมและการฟื้นฟูที่ได้ผลดีในระยะยาว
เขียนโดย : นักกิจกรรมบำบัด ก.บ.1096
กบ.กอข้าว เพิ่มตระกูล
เอกสารอ้างอิง Meesarapee, K., Suwankrauhasn, N., & Chintanawat, R. (2022). ความรอบรู้ด้านสุขภาพและการจัดการตนเองในผู้สูงอายุโรคข้อเข่าเสื่อมระยะที่3. Ramathibodi Nursing Journal, 28(3). Kankayant, C., Charoennukul, A., & Wayo, W. (2020). การชะลอการเกิดข้อเข่าเสื่อมก่อนเข้าสู่วัยสูงอายุ. Ramathibodi Nursing Journal, 26(1), 5-17. ณัชชา ตระการจันทร์, & พัศจี พรยศพิทักษ์. (2020). การฟื้นฟูสมรรถภาพหลังผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม. วารสารศูนย์อนามัย ที่ 9: วารสารส่งเสริมสุขภาพและอนามัยสิ่งแวดล้อม, 14(34), 271-284.
